Đoàn Nhữ Hài là một câu chuyện quan trọng từ thời thơ ấu. Theo truyền thuyết, Đoàn Nhữ Hài đã gặp vị vua Trần Anh Tông trong một cuộc tình cờ. Vua hỏi Nhữ Hài rằng: "Tại sao bạn lại ở đây?". Nhữ Hài không ngần ngại trả lời rằng: "Vì lỡ vào đây trong lúc mải học". Vua cảm thấy Ngài Nhữ Hài là người hiền lành và đã mời Nhữ Hài vào phòng nghỉ để xin lỗi và cầu xin sự giúp đỡ.
Đoàn Nhữ Hài đã viết một đơn thư mà vua Trần Anh Tông đã gửi tới thượng hoàng Trần Nhân Tông. Thượng hoàng đọc đơn thư và rất ấn tượng với những lời tôn trọng và sự thành kính của Nhữ Hài. Vua Anh Tông đã được tha tội nhờ vào công việc viết đơn thư đó.
Văn bia Đền thờ Đoàn Nhữ Hài.
Từ cuộc gặp gỡ với vua Anh Tông, Đoàn Nhữ Hài đã có cơ hội thể hiện tài năng của mình trước triều đình. Ông đã được trọng dụng và phong chức Ngự sử trung tán khi chỉ mới chưa đầy 20 tuổi.
Trong thời gian làm việc, Nhữ Hài đã được giao nhiều nhiệm vụ quan trọng như đi sứ, chỉ huy quân đội và phụ trách việc nội triều. Ông đã hoàn thành tốt vai trò và trọng trách của mình. Nhữ Hài đã có hai chuyến đi sứ và là người chỉ huy quân đội nổi bật.
Trong chuyến đi sứ đầu tiên đến Chiêm Thành vào năm 1303, Đoàn Nhữ Hài đã thể hiện sự tôn trọng và sự quý mến đất nước Việt Nam trước mặt vua Chiêm Thành. Ông đã đặt dấu ấn bằng cách lạy chiếu thư của vua trước khi mở nó ra. Hành động này đã làm vua Chiêm phải ngưỡng mộ và khen ngợi Nhữ Hài. Sau đó, Nhữ Hài được thăng chức làm Tri khu mật viện sự, một vị trí chỉ dành cho những người đáng kính.
Bốn năm sau đó, Đoàn Nhữ Hài được gửi sang Chiêm Thành lần thứ hai. Nhiệm vụ của ông là đến châu Ô, Lý để giám sát và đảm bảo an ninh cho dân chúng. Nhữ Hài đã lấy lòng dân chúng bằng cách bổ nhiệm những người dân trong vùng làm quan, cấp đất cho dân chúng và miễn thuế trong 3 năm. Nhờ làm như vậy mà cuộc sống của dân chúng trở nên yên bình và hạnh phúc.
Năm Tân Hợi (1311), Đoàn Nhữ Hài và vua Trần Anh Tông đã dẹp binh chiến Chiêm Thành. Nhữ Hài chỉ huy quân đội thông qua mưu trí nhiều hơn là sức mạnh vật chất. Trong trận chiến này, quân đội do Nhữ Hài chỉ huy đã đánh bại Chiêm Thành mà không cần nhiều sức lực. Việc này thực sự là một kỳ tích hiếm gặp, kể cả đối với các vị tướng võ chỉ có một số ít người làm được. Sách Đại Việt sử ký toàn thư ghi chép: "Đoàn Nhữ Hài đã dẹp quân Chiêm mà không mất một viên đạn nào".
Đoàn Nhữ Hài đã có nhiều đóng góp lớn trong vai trò của mình. Công việc của ông không được ghi lại trong sách vở. Chỉ có một bài biểu tạ tội viết hộ vua Trần Anh Tông là được lưu trữ trong hồ sơ gia đình. Đoàn Nhữ Hài sinh năm 1280 và qua đời vào năm 1335, hưởng thọ 55 tuổi. Trong suốt thời gian làm quan, ông đã làm nhiều việc hữu ích cho triều đình Trần. Tài năng và năng lực của ông được thể hiện qua những chuyến đi sứ và các trận chiến. Cuộc gặp gỡ giữa Nhữ Hài và vua Trần Anh Tông tại chùa Tư Phúc thực sự là một cuộc gặp gỡ ngàn năm mới có.
Theo Danh nhân Thăng Long - Hà Nội
