Tin học 11 Bài 17: Chương trình con và phân loại

Chương trình con giúp lập trình viên viết các bài toán lớn dễ dàng hơn và tăng khả năng tái sử dụng mã nguồn.

Khái niệm

Để giải các bài toán lớn và phức tạp, lập trình viên thường chia chúng thành các bài toán nhỏ hơn, mỗi bài toán được mô tả bằng một chương trình con. Chương trình con là một dãy lệnh mô tả các thao tác cụ thể và có thể được gọi từ nhiều vị trí trong chương trình chính.

Lợi ích của việc sử dụng chương trình con

• Tránh lặp lại mã lệnh.
• Hỗ trợ việc xây dựng các chương trình lớn.
• Phục vụ cho tiến trình trừu tượng hóa.
• Mở rộng khả năng ngôn ngữ.
• Thuận tiện cho việc phát triển và nâng cấp chương trình.

Phân loại

Trong nhiều ngôn ngữ lập trình , chương trình con thường được chia thành hai loại:

Hàm (Function)

Hàm là chương trình con thực hiện một số thao tác và trả về một giá trị thông qua tên của nó. Ví dụ: sin(x) là hàm nhận giá trị x và trả về giá trị sin(x), sqrt(x) là hàm nhận giá trị x và trả về căn bậc hai của x, length(x) là hàm nhận xâu x và trả về độ dài của xâu x, v.v.

Thủ tục (Procedure)

Thủ tục là chương trình con thực hiện một số thao tác và không trả về giá trị nào. Ví dụ: thủ tục vào/ra chuẩn như writeln, readln, delete, v.v.

Cấu trúc chương trình con

<phần đầu> [<phần khai báo>] <phần thân>

• Phần đầu: Tương tự chương trình chính, nhưng cần khai báo tên chương trình con và kiểu dữ liệu trả về nếu là hàm.
• Phần khai báo: Khai báo dữ liệu vào và ra, các hằng số sử dụng trong chương trình con.
• Phần thân: Dãy lệnh thực hiện trong chương trình con với dữ liệu vào và kết quả mong muốn. Phần này nằm giữa từ khóa Begin và End. Lệnh kết thúc bằng dấu chấm phẩy.

Tuy nhiên, chương trình con có thể có hoặc không có tham số hình thức và biến cục bộ. Tham số hình thức là tham số được đưa vào khi định nghĩa chương trình con, trong khi tham số thực sự là tham số được điền trong lời gọi chương trình con. Biến cục bộ là các biến khai báo trong chương trình con, còn biến toàn cục là các biến khai báo trong chương trình chính.

Thực hiện chương trình con

Để gọi một chương trình con, ta sử dụng lệnh tương tự như gọi hàm hoặc thủ tục. Lệnh gọi chương trình con bao gồm tên chương trình con và các tham số (nếu có) là các hằng và biến chứa dữ liệu vào và ra. Các tham số này được gọi là tham số thực sự.

Ví dụ: ten_chuong_trinh_con(tham_so1, tham_so2, ...).

Lệnh gọi chương trình con được thực hiện từ trên xuống dưới trong chương trình chính. Khi gọi chương trình con, các tham số hình thức sẽ nhận giá trị từ tham số thực sự tương ứng. Khi xuất dữ liệu, tham số hình thức lưu trữ dữ liệu ra và trả về cho tham số thực sự tương ứng.

Ví dụ về cấu trúc và thực hiện chương trình con.

Nắm vững các khái niệm và cấu trúc chương trình con sẽ giúp bạn viết mã nguồn sạch hơn và tiết kiệm thời gian khi phát triển các chương trình lớn. Hãy thực hành và áp dụng trong công việc lập trình của bạn!