Tìm hiểu về vòng lặp while trong Python: Linh hoạt và mạnh mẽ

Biểu đồ tương tác vòng lặp while.

Trong lập trình Python, vòng lặp while là một công cụ mạnh mẽ giúp bạn lặp lại một hay nhiều câu lệnh, đoạn mã trong khi một điều kiện cụ thể vẫn đúng. So với vòng lặp for, vòng lặp while không yêu cầu biết trước số lần lặp cụ thể.

Khám phá vòng lặp while

1. Khái niệm vòng lặp while trong Python

Vòng lặp while trong Python cho phép lặp lại các câu lệnh hoặc đoạn mã một cách linh hoạt. Điều kiện lặp được kiểm tra trước mỗi lần thực hiện câu lệnh. Nếu điều kiện trả về giá trị True, lệnh lặp sẽ được thực hiện. Quá trình này tiếp tục cho đến khi điều kiện trả về giá trị False.

Trong vòng lặp while, chúng ta sử dụng cú pháp sau:

while condition: statements

Trong đó:

• while: từ khóa để định nghĩa vòng lặp while.
• condition: điều kiện kiểm tra, có thể là biểu thức hoặc biến có giá trị True hoặc False.
• statements: các câu lệnh được thực thi trong vòng lặp, được thụt lề/trình bày đẹp để tăng khả năng đọc.

Lưu ý: Nếu điều kiện trả về False ngay từ đầu, các câu lệnh trong vòng lặp sẽ không được thực hiện ít nhất 1 lần.

2. Ví dụ vòng lặp while cơ bản

Ví dụ sau giúp bạn hiểu rõ hơn cách hoạt động của vòng lặp while:

i = 1
while i<6:
    print(i)
    i = i + 1

Kết quả:

1 
2
3
4
5

Trong đoạn mã trên, biểu thức điều kiện trả về True nếu giá trị của biến i nhỏ hơn 6. Các lệnh trong vòng lặp được thực hiện và giá trị của i tăng lên sau mỗi lần lặp. Điều này là rất quan trọng để tránh các vòng lặp vô hạn không kết thúc.

3. Một số thao tác thường sử dụng trong vòng lặp while

Ngoài việc lặp lại các hành động dựa trên điều kiện, chúng ta có thể kết hợp vòng lặp while với các câu lệnh và điều kiện đặc biệt để xử lí các yêu cầu phức tạp hơn.

3.1. Sử dụng break để kết thúc vòng lặp

Một cách đơn giản để dừng vòng lặp là sử dụng câu lệnh break. Khi gặp câu lệnh break, vòng lặp sẽ dừng ngay lập tức, ngay cả khi điều kiện lặp vẫn đúng.

Ví dụ:

i = 1
while i<6:
    print(i)
    if i == 3:
        break
    i = i + 1

Kết quả:

1
2
3

Trong ví dụ trên, mặc dù biểu thức điều kiện i<6 vẫn đúng, vòng lặp while dừng lại khi i bằng 3.

3.2. Sử dụng continue để bỏ qua một lần lặp

Trong quá trình lặp, ngoài việc dừng và thoát hoàn toàn khỏi vòng lặp, có những lúc chúng ta muốn bỏ qua một lần lặp. Để làm điều này, chúng ta sử dụng câu lệnh continue trong vòng lặp.

Ví dụ:

i = 0
while i<6:
    i = i + 1
    if i == 3:
        continue
    print(i)

Kết quả:

1
2
4
5
6

Trong ví dụ trên, khi i bằng 3, chúng ta bỏ qua lần lặp đó và thực hiện các lần lặp tiếp theo.

3.3. Sử dụng else để xử lí khi kết thúc vòng lặp

Vòng lặp while else được sử dụng để xử lí các hành động khi kết thúc vòng lặp. Vòng lặp while kết thúc khi điều kiện trả về False. Tuy nhiên, nếu bạn muốn thực hiện một hành động nào đó khi điều kiện trả về False, bạn có thể sử dụng vòng lặp while kết hợp với câu lệnh else.

Ví dụ:

i = 0
sum = 0
while i < 8:
    i += 1
    sum += i
else:
    print("Tổng các số tự nhiên từ 1 đến 8 là:", sum)

Kết quả:

1
2
3
4
5
6
7
8
Tổng các số tự nhiên từ 1 đến 8 là: 36

Ví dụ trên in ra tổng các số tự nhiên từ 1 đến 8 khi vòng lặp kết thúc.

3.4. Vòng lặp vô hạn

Nếu bạn thiết lập điều kiện lặp là True hoặc biểu thức điều kiện luôn trả về giá trị True, vòng lặp while sẽ chạy vô tận cho đến khi chương trình dừng hoặc bạn nhấn Ctrl + C trên console.

Ví dụ:

while True:
    print('Vòng lặp vô tận ...')

Kết quả:

Vòng lặp vô tận ...
Vòng lặp vô tận ...
Vòng lặp vô tận ...
Vòng lặp vô tận ...
Vòng lặp vô tận ...
...

3.5. Vòng lặp lồng nhau

Tương tự như vòng lặp for, chúng ta cũng có thể lồng các vòng lặp while vào nhau.

Ví dụ:

n = 7
i = 0
while i < n:
    j = 0
    while j < n:
        if j==0 or i==j or j==n-1:
            print('#', end=' ')
        else:
            print(' ',end=' ')
        j = j + 1
    i = i + 1
    print()

Kết quả:

# # 
# # # 
# # # 
# # # 
# # # 
# # # 
# #

3.6. Các thao tác khác

Ngoài các thao tác trên, chúng ta có thể kết hợp vòng lặp while với các cấu trúc điều khiển khác trong lập trình Python như vòng lặp for, câu lệnh rẽ nhánh... Điều này giúp chương trình có thể xử lí nhiều tác vụ phức tạp mà vòng lặp while đơn giản không thể xử lí.

Lời Kết

Với vòng lặp while trong Python, bạn có một công cụ đơn giản nhưng mạnh mẽ để xử lí các tác vụ lặp, tự động công việc từ đơn giản đến phức tạp. Bài viết đã trình bày chi tiết về vòng lặp while trong Python. Hãy nắm vững các kiến thức này và áp dụng vào chương trình của bạn!

Nếu bạn quan tâm đến việc học lập trình Python trực tuyến, hãy tham khảo các khóa học lập trình tại ICANTECH!

Nguồn ảnh: ICANTECH.